Πέτρες στη χολή

Καθημερινά συναντάμε ανθρώπους κάθε ηλικίας που «έχουν τη χολή τους». Το ακούμε κάθε μέρα, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Είναι κάτι στην κοιλιά μας που συχνά αρρωσταίνει, κάτι που συχνά το αφαιρούν οι χειρουργοί και κάτι που συχνά ‘μας το πρήζουν’ γνωστοί και άγνωστοι. Τι είναι όμως αυτή η περίφημη «χολή»;


Χολή, λοιπόν, ονομάζεται το καφεπράσινο υγρό που παράγεται από το ήπαρ (συκώτι) και χρησιμεύει για να χωνεύουμε τις λιπαρές τροφές. Η χολή διοχετεύεται από το ήπαρ προς το έντερο μέσα από ένα σωλήνα που λέγεται χοληδόχος πόρος. Στο πλάι του ο χοληδόχος πόρος συγκοινωνεί διά μέσου ενός άλλου σωλήνα, του κυστικού πόρου, με τη χοληδόχο κύστη, όπου και αποθηκεύεται η χολή. Η χοληδόχος κύστη είναι απλώς κολλημένη στο ήπαρ, αλλά δεν συγκοινωνεί με αυτό απευθείας.

Όταν τρώμε, η χοληδόχος κύστη συσπάται και αδειάζει τη χολή στον κυστικό πόρο κι από εκεί στο χοληδόχο πόρο και στο έντερο. Όταν στο χειρουργείο αφαιρείται η χοληδόχος κύστη, κόβεται μόνο ο κυστικός πόρος και έτσι δεν επηρεάζεται η ροή της χολής στο έντερο και η λειτουργία της πέψης. Το ήπαρ συνεχίζει να παράγει και να προωθεί κανονικά τη χολή προς το έντερο, μόνο που δεν την αποθηκεύει πια στη χοληδόχο κύστη. Συνεπώς, μπορεί κανείς να ζει κανονικά και χωρίς χοληδόχο
κύστη.

Οι πέτρες

Οι πέτρες στη χοληδόχο κύστη (χολολιθίαση) εμφανίζονται στο 30% των ανθρώπων, κάθε ηλικίας και φύλου. Είναι όμως συχνότερες σε παχύσαρκες γυναίκες. Σχηματίζονται από καθίζηση και κρυσταλλοποίηση αλάτων χοληστερίνης σε ανθρώπους που η χολή τους είναι υπερκορεσμένη σε χοληστερίνη. Η καλύτερη μέθοδος για τη διάγνωση της χολολιθίασης είναι το υπερηχογράφημα. Οι λίθοι στη χοληδόχο κύστη δεν προκαλούν υποχρεωτικά πόνο και συχνά βρίσκονται τυχαία σε εξέταση που γίνεται για κάποιον άλλο λόγο.

Η συμπτωματική χολολιθίαση (πόνος επιγαστρίου/δεξιού υποχονδρίου) χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης. Το gold standard σήμερα είναι η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή γίνεται με τέσσερις μικρές τρυπούλες στο κοιλιακό τοίχωμα, μέσα από τις οποίες εισάγονται μια λεπτή κάμερα και τρία ειδικά εργαλεία που τα χειρίζονται δύο χειρουργοί. Οι χειρουργοί αφαιρούν τη χοληδόχο κύστη βλέποντας τις κινήσεις τους σε μια τηλεόραση. Λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή μπορεί σήμερα να γίνει με τη ρομποτική συσκευή Da Vinci που δίνει στο χειρουργό μεγαλύτερη ευελιξία και τρισδιάστατη εικόνα, βελτιώσεις οι οποίες μπορούν να αποβούν πολύ σημαντικές για την ασφάλεια των ασθενών.

Οι επιπλοκές

Αν η χολολιθίαση αφεθεί χωρίς θεραπεία, κάποτε -κανείς δεν ξέρει πότε- μπορεί να οδηγήσει σε οξεία χολοκυστίτιδα. Τότε οι πέτρες προκαλούν φλεγμονή στη χοληδόχο κύστη και ο ασθενής εμφανίζει ισχυρό πόνο ψηλά στην κοιλιά, στο κέντρο ή προς τα δεξιά (επιγάστριο ή δεξιό υποχόνδριο). Ο πόνος μπορεί να αντανακλά και στην πλάτη δεξιά. Προοδευτικά παρουσιάζονται πυρετός, ναυτία, έμετος. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται αντιβίωση και επείγουσα επέμβαση για αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως (χολοκυστεκτομή).

Στις περιπτώσεις αυτές, η επέμβαση είναι πολύ πιο δύσκολη και μπορεί να απαιτηθεί κανονική χειρουργική τομή αντί της λαπαροσκόπησης. Βαριά χολοκυστίτιδα μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο, συχνότερα στους ηλικιωμένους. Πολλοί διάσημοι έχουν χαθεί έτσι. Είναι χίλιες φορές προτιμότερη μια προγραμματισμένη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή σε ασυμπτωματική χολολιθίαση, παρά μια επείγουσα χολοκυστεκτομή σε οξεία χολοκυστίτιδα.

Άλλη συχνή επιπλοκή της χολολιθιάσεως είναι ο αποφρακτικός ίκτερος. Συμβαίνει όταν μικρές πέτρες από τη χοληδόχο κύστη κατεβούν μέσα από το χοληδόχο πόρο, το σωληνάκι που φυσιολογικά φέρνει τη χολή στο έντερο (δωδεκαδάκτυλο), και το φράξουν. Τότε η χολή, αδυνατώντας να φτάσει στο έντερο, λιμνάζει στο ήπαρ και μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος καθιστώντας το χρώμα του δέρματος κίτρινο (ίκτερος) και τα ούρα σκουρόχρωμα, σαν κονιάκ. Τα κόπρανα γίνονται σχεδόν άσπρα, γιατί η χολή, που τους δίνει χρώμα, δεν χύνεται πια στο έντερο.

Χρειάζεται πρώτα, πριν από τη χολοκυστεκτομή, να γίνει μια ειδική ενδοσκόπηση που λέγεται ERCP. Μοιάζει με γαστροσκόπηση, με τη διαφορά ότι διευρύνεται η οπή στην άκρη του χοληδόχου πόρου (ενδοσκοπική σφιγκτηροτομή) και αφαιρείται η σφηνωμένη πέτρα. Λίγες μέρες αργότερα γίνεται η χολοκυστεκτομή. Άλλη συχνή επιπλοκή της χολολιθίασης είναι η οξεία παγκρεατίτιδα, μια βαριά και ενίοτε θανατηφόρος επιπλοκή, που κατά 90% οφείλεται σε χολολιθίαση.

Οι μικρές πέτρες και οι πολύποδες

Οι μικρές πέτρες (μικρολιθίαση) είναι πιο επικίνδυνες από τις μεγάλες, γιατί ευκολότερα μπορούν να περάσουν από τον κυστικό στο χοληδόχο πόρο και να προκαλέσουν συχνότερα ίκτερο και παγκρεατίτιδα. Από την πολυετή παραμονή λίθων στη χοληδόχο κύστη μπορεί επίσης να προκληθεί καρκίνος της χοληδόχου κύστεως. Πρόκειται για μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου του πεπτικού συστήματος, πολύ επιθετική και με άσχημη κατάληξη.

Οι πολύποδες της χοληδόχου κύστεως συνήθως είναι καλοήθεις και οφείλονται σε εναπόθεση χοληστερίνης σε περιοχές του τοιχώματός της (χοληστερινικοί πολύποδες). Είναι το αρχικό στάδιο της χολολιθίασης, γιατί κάποια στιγμή θα ξεκολλήσουν από το τοίχωμα, θα πέσουν μέσα στην κοιλότητα της χοληδόχου κύστεως και θα γίνουν λίθοι. Υπάρχουν όμως και προκαρκινικές μορφές πολυπόδων, που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο της χοληδόχου κύστεως. Δύσκολα το υπερηχογράφημα μπορεί να ξεχωρίσει τους μεν από τους δε.

Γι’ αυτό καλό είναι να συνιστάται χολοκυστεκτομή σε ασθενείς στους οποίους βρίσκεται πολύποδας στη χοληδόχο κύστη, ιδιαίτερα αν έχει μέγεθος άνω των 5 mm.

Πολλοί ασθενείς ρωτούν γιατί αφαιρούμε όλη τη χοληδόχο κύστη και όχι μόνο τις πέτρες. Η απάντηση είναι απλή: γιατί πάσχει η χολή, η οποία σύντομα θα ξαναδημιουργήσει πέτρες και η επέμβαση θα πρέπει να επαναληφθεί. Άλλοι ρωτούν αν υπάρχουν φάρμακα που να διαλύουν τις πέτρες.

Ναι, υπάρχουν, αλλά έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί σήμερα, γιατί μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο στο 15% των ασθενών που έχουν πέτρες μικρότερες των 5 mm, απαιτούν θεραπεία 6 μηνών και πετυχαίνουν το στόχο τους μόνο στις μισές περιπτώσεις. Αλλά ακόμα και τότε οι πέτρες ξαναδημιουργούνται μέσα σε 2 χρόνια, ενώ μια απλή λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή λύνει το πρόβλημα αυθημερόν! Τυχεροί, λοιπόν, οι ασθενείς που τα προβλήματα υγείας τους λύνονται τόσο απλά όσο σήμερα μια απλή χολολιθίαση.