Γιατί χρειαζόμαστε σιδεράκια;

Το «μαρτύριο» που υπομένουν σήμερα πολλοί έφηβοι όταν υποχρεώνονται να φορέσουν «σιδεράκια» για να αποκτήσουν πιο αρμονική οδοντοστοιχία οφείλεται ίσως στην αλλαγή του τρόπου ζωής και κυρίως των διατροφικών επιλογών των μακρινών προγόνων μας.

Η εξήγηση αυτή προτείνεται από μια νέα μελέτη η οποία υποστηρίζει ότι οι σημερινές γνάθοι έχουν «κοντύνει» επειδή στο μακρινό παρελθόν μας, όταν εγκαταλείψαμε τη ζωή του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, η διατροφή μας άλλαξε, περιλαμβάνοντας περισσότερες μαλακές τροφές.

Η μελέτη εμπίπτει σε μια σχετικά νέα ερευνητική «γραμμή» στην Ανθρωπολογία, η οποία εξετάζει την ενδεχόμενη επίδραση των πολιτισμικών παραγόντων στην ανθρώπινη ανατομία και βιολογία. Καθότι πρόσφατος, ο τομέας αντιμετωπίζεται ακόμη με κάποια επιφυλακτικότητα, κερδίζει όμως συνεχώς έδαφος.

Εξετάζοντας κρανία


Θέλοντας να διερευνήσει πώς το πέρασμα από τη ζωή του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη σε αυτή του γεωργού-κτηνοτρόφου (η σημαντικότερη ίσως στροφή στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπινου είδους) ενδέχεται να επηρέασε την ανατομία του προσώπου και του κρανίου μας η Νορίν φον
Κράμον Ταουμπάντελ του Πανεπιστημίου του Κεντ στη Βρετανία εξέτασε 295 ανθρώπινες κάτω γνάθους από εκθέματα μουσείων.

Οπως περιγράφει στη μελέτη της που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» η ερευνήτρια διαπίστωσε ότι οι γνάθοι που ανήκαν σε ανθρώπους οι οποίοι ζούσαν σε αγροτικές κοινωνίες ήταν κατά μέσο όρο μικρότερες από εκείνες που ανήκαν σε ανθρώπους οι οποίοι προέρχονταν από κοινωνίες κυνηγών τροφοσυλλεκτών. Ολες ωστόσο είχαν τον ίδιο αριθμό δοντιών.

Η διαφορά στο μέγεθος των γνάθων ανάμεσα στους εκπροσώπους των δυο διαφορετικών κοινωνιών εξακολουθούσε να υπάρχει ακόμη και όταν η ερευνήτρια συνυπολόγισε άλλες παραμέτρους όπως η γεωγραφία και το κλίμα ή η τυχαία γενετική ποικιλομορφία.

Οδυνηροί φρονιμίτες


Αυτή η «σμίκρυνση» της γνάθου ίσως εξηγεί το γιατί σήμερα υποφέρουμε όταν βγαίνουν οι φρονιμίτες μας και γιατί έχουμε τόσο συχνά ανάγκη ορθοδοντικής. «Το στόμα μας είναι σήμερα ελαφρώς μικρό για τον αριθμό δοντιών που έχουμε» λέει η κυρία φον Κράμον-Ταουμπάντελ.

Η ερευνήτρια υποστηρίζει ότι η γνάθος μας μίκρυνε επειδή, περνώντας στην αγροτική ζωή, αρχίσαμε πλέον να τρώμε περισσότερες τροφές όπως οι αλεσμένοι σπόροι, τα αμυλούχα τρόφιμα και το μαγειρεμένο φαγητό, οι οποίες είναι πιο μαλακές σε σχέση με το κρέας και τους ανεπεξέργαστους καρπούς και ρίζες με τα οποία τρέφονταν κυρίως οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες.

Οι σκληρές τροφές, επισημαίνει, απαιτούν μεγαλύτερη προσπάθεια κατά τη μάσηση και άρα χρειάζονται μεγάλα, δυνατά σαγόνια. Αντίθετα, με τα μαλακά φαγητά οι γνάθοι κατέληξαν να «γυμνάζονται» λιγότερο με αποτέλεσμα σταδιακά να χάσουν το άλλοτε μεγάλο μέγεθός τους.

Περισσότερες έρευνες


Ερευνες που έχουν διεξαχθεί στο παρελθόν σε ζώα υποστηρίζουν αυτή την άποψη περί της «γυμναστικής των σιαγόνων». Πειράματα που είχαν γίνει σε σκίουρους-μαϊμούδες στη δεκαετία του 1980 και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για μεταγενέστερες μελέτες είχαν δείξει ότι η κάτω γνάθος αναπτυσσόταν πιο αργά στα πειραματόζωα που έτρωγαν πιο μαλακές τροφές.

Καθώς πρόκειται για πρωτεύοντα θηλαστικά τα οποία αποτελούν στενούς συγγενείς μας η ερευνήτρια υπογραμμίζει ότι κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ισχύει και στους ανθρώπους – γεγονός το οποίο θα στήριζε απόλυτα τη θεωρία της.

Αυτό ωστόσο δεν είναι βέβαιο και η θεωρία της κυρίας φον Κράμον-Ταουμπάντελ χρήζει περαιτέρω διερεύνησης για να επιβεβαιωθεί. «Η εργασία δείχνει ότι είναι πιθανό η διατροφή να επηρεάζει το σχήμα του προσώπου» σχολίασε μιλώντας στο περιοδικό «New Scientist» ο Τίμοθι Γουίβερ, ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις ο οποίος δεν μετείχε στην έρευνα. «Αυτό όμως διαφέρει από το να αποδείξει ότι αυτό πραγματικά συμβαίνει στους ανθρώπους» πρόσθεσε ο ερευνητής.